1703 İsyanı ve Osmanlı Siyasanın Yapısı

“17 Temmuz 1703 Salı günü, İstanbul’da konuşlanmış olan altı yüz cebeci, üstlerinin emirlerine karşı gelip kışlalarından çıkarak, herhangi bir engelle karşılaşmadan şehrin askerî tören alanına yürüdü ve sembolik bir ayaklanma hareketi olarak alay sancaklarını alana dikti.”İşte böyle başlıyor Rifa’at Ali Abou-El-Haj’ın klasikleşmiş anlatısı. Hoca, Osmanlı devletinin erken modern kurgusunu açmak için sıra dışıyı, sistemin kendini yeniden üretemediği, yapıyı birarada tutan unsurlar arası dengelerin dağıldığı bir ânı seçiyor. Makaleleri, eleştiri yazıları ve magnum opus’u Modern Devletin Doğası’yla hakim paradigmaların ötesinde Osmanlı tarihinin yeniden ele alınıp düşlenmesine kapıları aralayan en önemli isimlerden Abou-El-Haj, elinizdeki bu ilk kitabıyla “Osmanlı siyasanın yapısı”nı sorguluyor. Kaynakların kuramsal ele alınışındaki önyargıları, şarkiyatçı kabulleri ve ezberleri ömrü boyunca unufak etmeyi görev bilmiş bir büyük hocanın elinde “isyan olayı”, tarihyazımının tevarüs edilmiş doğrularını tersyüz etmek için bir imkân oluveriyor. Çalışmaları ve yetiştirdiği sayısız öğrencisiyle Abou-El-Haj Osmanlı tarihinin yazılış şeklini ilelebet değiştirenlerin başında geliyor.BAKİ TEZCAN: “Rifa'at 'Ali Abou-El-Haj, 1703 İsyanı'nda, sultanın siyasi otoritesinin, askeri sınıf, ulema ve hanelerinde yetişen figürlerin giderek saraydan çıkan devşirmelerin yerini aldığı ekabir hanedanları gibi Osmanlı siyaset sahnesinin diğer bileşenleri tarafından nasıl sınırlandırıldığını gösterdi. Ayrıca, isyancıların, ulema ile sıklıkla istişare edip eylemlerinin meşruiyetini güvence altına aldıklarını göstererek, onların, yaptıklarının meşruiyeti hususuna verdikleri önemin altını çizdi. En önemlisiyse, sultanın gücünün zayıflamasının gerileme anlamına gelmediğini, aksine siyaset sahnesinde yapısal bir dönüşümün işareti olduğunu savundu.”